विद्यार्थी जीवन मानिसको सम्पूर्ण जीवनको अत्यन्त संवेदनशील र निर्णायक चरण हो, जसले भविष्यको आधारशिला निर्माण गर्दछ। यो केवल औपचारिक शिक्षा प्राप्त गर्ने समय मात्र होइन, बरु व्यक्तित्व विकास, सामाजिक जिम्मेवारीको बोध, अनुशासन र चरित्र निर्माणको सुदृढ आधार तयार गर्ने स्वर्णिम अवसर पनि हो। यस समयमा व्यक्तिले पाएको शिक्षा, अनुभव र जीवनशैलीले उसको दीर्घकालीन सोच, कार्यक्षमता र मूल्यपरक दृष्टिकोणमा गहिरो प्रभाव पार्छ। वास्तवमा, विद्यार्थी जीवनको सही उपयोग गर्ने व्यक्ति भविष्यमा आत्मनिर्भर, जिम्मेवार र समाजोपयोगी नागरिक बन्न सक्षम हुन्छ, जबकि यसको अवमूल्यन गर्ने व्यक्तिले पछुतो मात्र पाउने सम्भावना बढ्छ।
विद्यार्थी भन्नाले केवल कक्षामा उपस्थित हुने वा परीक्षा पास गर्ने व्यक्ति मात्र होइन, ज्ञान, सीप, मूल्य र जीवन दृष्टिकोणको खोजीमा लागिपरेको जिज्ञासु व्यक्तित्व बुझिन्छ। विद्यालय, महाविद्यालय वा विश्वविद्यालयमा बिताएको समय व्यक्ति विकासको प्रयोगशाला हो, जहाँ उसले पुस्तकको ज्ञान मात्र होइन, जीवनयापनका लागि आवश्यक बौद्धिक, भावनात्मक र सामाजिक क्षमताहरू आर्जन गर्छ। यस अवधिमा सिकाइको अवसर असीमित हुन्छ—अध्ययन, खेलकुद, कला, विज्ञान, प्राविधिक सीप, नेतृत्व क्षमता, सार्वजनिक बोल्ने कला, समस्या समाधानको कौशल, र सहकार्य गर्ने क्षमता सबै यो समयमै विकास हुन्छन्।
विद्यार्थी जीवनको मेरुदण्ड भनेको अनुशासन हो। समयमै विद्यालय पुग्ने, गृहकार्य पूरा गर्ने, शिक्षकमाथि सम्मान राख्ने, नियमहरू पालना गर्ने, र आफ्नो लक्ष्यप्रति प्रतिबद्ध रहने बानीले मात्र व्यक्ति स्थायी सफलता हासिल गर्न सक्छ। अनुशासनविहीन विद्यार्थी जति बुद्धिमान भए पनि आफ्नो क्षमता प्रभावकारी रूपमा प्रयोग गर्न सक्दैन। अनुशासनले अध्ययनमा निरन्तरता ल्याउँछ र व्यवस्थित जीवनशैलीको आधार बन्छ, जसले भविष्यमा पेशागत र व्यक्तिगत दुवै क्षेत्रमा दृढता प्रदान गर्छ।
यस चरणमा श्रमको महत्त्व असाधारण हुन्छ। "परिश्रम बिना सफलता सम्भव छैन" भन्ने भनाइ विद्यार्थी जीवनमा शतप्रतिशत सत्य हुन्छ। कठिन अभ्यास, निरन्तर अध्ययन र धैर्यपूर्ण प्रयासले मात्र उत्कृष्ट परिणाम सम्भव हुन्छ। श्रम केवल पढाइमा सीमित छैन—खेलकुदमा उत्कृष्टता, अतिरिक्त गतिविधिमा सहभागिता, सामाजिक सेवामा योगदान—यी सबैमा श्रमको आवश्यकता हुन्छ। श्रमले विद्यार्थीलाई आत्मनिर्भर, आत्मविश्वासी र मानसिक रूपमा सबल बनाउँछ।
विद्यार्थी जीवनमा समयको सही व्यवस्थापन अत्यन्तै आवश्यक छ। समय एक पटक बितेपछि कहिल्यै फर्कंदैन, त्यसैले प्रत्येक क्षणलाई लक्ष्यमुखी रूपमा प्रयोग गर्नुपर्छ। रमाइलो, विश्राम र मनोरञ्जन पनि जीवनका अंग हुन्, तर तिनको सन्तुलन अध्ययन र लक्ष्यसंगै गर्नुपर्छ। समयको अव्यवस्थित प्रयोगले केवल वर्तमान मात्र होइन, भविष्यको सम्भावना पनि क्षीण पार्छ।
स्वास्थ्य विद्यार्थी जीवनको अर्को आधारस्तम्भ हो। स्वस्थ शरीरले मात्र स्वस्थ मस्तिष्कलाई सम्भव बनाउँछ। सन्तुलित आहार, नियमित व्यायाम, पर्याप्त निद्रा, व्यक्तिगत स्वच्छता, र मानसिक स्वास्थ्यको ख्याल राख्नु अनिवार्य हुन्छ। स्वास्थ्यमा लापरबाही गर्दा अध्ययनमा ध्यान केन्द्रित गर्न गाह्रो हुन्छ र उपलब्धि घट्छ।
विद्यार्थी केवल आफ्नो व्यक्तिगत प्रगतिको लागि मात्र होइन, समाजको हितका लागि पनि शिक्षित हुन्छ। शिक्षित विद्यार्थीले सामाजिक अभियान, वातावरण संरक्षण, रक्तदान, विपत् व्यवस्थापन र जनचेतना फैलाउने कार्यमा सहभागिता जनाएर समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन सक्छ। यसरी विद्यार्थी जीवनले व्यक्तिगत मात्र होइन, सामूहिक भविष्य निर्माणमा पनि योगदान पुर्याउँछ।
तर, विद्यार्थी जीवन चुनौतिविहीन छैन। प्रतिस्पर्धात्मक शैक्षिक वातावरणले उच्च अंक ल्याउने दबाब सिर्जना गर्न सक्छ, आर्थिक कठिनाइले आवश्यक अध्ययन सामग्री वा अवसरबाट वञ्चित गराउन सक्छ, मोबाइल, इन्टरनेट वा गलत संगतले ध्यान विचलित गर्न सक्छ, र मानसिक तनावले आत्मविश्वास घटाउन सक्छ। यी समस्याहरूको सामना गर्न धैर्यता, अनुशासन, सकारात्मक सोच, आत्मनियन्त्रण र सहारा खोज्ने क्षमता आवश्यक हुन्छ।
निष्कर्षमा भन्नुपर्दा विद्यार्थी जीवनको सफलताको रहस्य यसको प्रत्येक क्षणको मूल्य बुझेर, समय र अवसरको सही उपयोग गरेर, नियमित अध्ययन, श्रम र अनुशासनलाई जीवनशैलीमा उतारेर मात्र सम्भव हुन्छ। जो विद्यार्थीले यो समय सचेत, परिश्रमी र लक्ष्यप्रति निष्ठावान भएर बिताउँछ, उसले मात्र भविष्यमा आफ्नो सपना पूरा गर्न र समाजमा सकारात्मक उदाहरण स्थापित गर्न सक्छ। यसैले विद्यार्थी जीवनलाई सुनौलो समय भनिन्छ—यो समय हो, जसले सम्पूर्ण जीवनको दिशा निर्धारण गर्छ।
लेखक : राधा धामी दार्चुला बहुमुखी क्याम्पसकी बिद्यार्थी
तपाइको प्रतिक्रिया दिनुहोस्